กัมมัฏฐาน ๔๐ นั้น พวกที่เป นอารมณ ของฌาน ได แก กสิณ ๑๐ อสุภ ๑๐ อรูปฌาน ๔ รวมเป น ๒๔ ส วนพวกที่เป นอารมณ ของสมาธิ ได แก อนุสสติ ๑๐ อัปปมัญญา ๔ อาหาเรปฏิกูล ๑
- ฌาน ก็คือ สมาธิในระดับสูงแน่นหนามั่นคงที่สุด ที่เรียกว่า อัปปนาสมาธิ - ฌาน มี 8 ระดับ คือ รูปฌาน 4 และ อรูปฌาน 4 (แต่ถ้า ญาณ ก็คือปัญญาในระดับสูงสุด ซึ่งมีหลายๆชื่อ อาจจะ ฌานสมาบัติมี ๘ ขั้น เป็นรูปฌาน ๔ และอรูปฌาน ๔ ท่านอาฬารดาบส กาลามโคตร ได้สมาธิถึงอรูปฌานขั้นที่ ๓ เรียกว่าอากิญจัญญายตนสมาบัติ พระพุทธเจ้าเข้าไปปฏิบัติในสำนักของท่านนี้ ก็ได้ฌานสมาบัติขั้นนี้ด้วย จบ
ฮานอยพิเศษออกกี่โมง จิตทรงฌานเห็นจิตถูกบีบคั้นให้แตกสลายไป จิตทรงฌานเห็นจิตถูกบีบคั้นให้แตกสลายไป “ตรงที่จิตเห็นจิตเป็นทุกข์ ทุกขตา ตัวนี้ถ้าเราไม่ทรงฌาน เราไม่เห็นหรอก เพราะจิตอย่างพวกเราวอกแวกๆ ฌาน สำหรับผู้ที่นั่งสมาธิหรือหัดนั่งสมาธิอาจจะมีความสงสัยว่า คืออะไร เป็นลักษณะอย่างไร รวมถึงมีความเกี่ยวข้องกับคำว่าสมาธิภาวนาอย่างไร รวมถึงการได้ฌานสมาบัติคือะไร
